БСШУСЯ-ны 401 тоот хурлын танхимд Хэлбичгийн шинжлэх ухааны доктор, профессор Гончигийн Гантогтохын “Монголой нюуса тобшоон” аман хөрвүүлэг номын нээлтийн ёслол боллоо.
ЮНЕСКО буюу Нэгдсэн Үндэстний Боловсрол, Шинжлэх ухаан, Соёлын байгууллагаас жил бүрийн хоёрдугаар сарын 21-ний өдрийг “Олон улсын эх хэлний өдөр” хэмээн тунхаглан тэмдэглэх болсон билээ. “Олон улсын эх хэлний өдөр”-ийг монголчууд 1999 оноос эхлэн 19 дэх жилдээ тэмдэглэж байна. Энэ өдөр эх хэлийг хамгаалах, дэмжин сурталчлах өдөр гэж болно.
Энэ жил уг өдрийг тохиолдуулан Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх Хэлний бодлогын үндэсний зөвлөл санаачлан, ЮНЕСКО-гийн Монголын Үндэсний комиссын дэмжлэгээр, Хэлний бодлогын үндэсний зөвлөлийн Ажлын алба, Шинжлэх ухааны академийн Хэл зохиолын хүрээлэнгийн Хэл шинжлэлийн сектор хамтран Хэлбичгийн шинжлэх ухааны доктор, профессор Гончигийн Гантогтохын олон жилийн бүтээл болох “Монголын нууц товчоо”-ны галиг эх бичгүүдийг харьцуулан шинжилж, буриад монгол аялгуунаа нийцэт утгаар нь хөрвүүлсэн “Монголой нюуса тобшоон” номыг эрхлэн хэвлүүлж, “Монголын нууц товчоо” судлаач, уншигч олны хүртээл болгож байна.
Энэ бүтээл нь буриад монголчуудыг хэл соёлоо улам гүнзгийрүүлэн судлахад чухал гарын авлага болох юм. Номыг зохиогч хэлэхдээ “Монголын нууц товчоо”-г монгол хэлний аман аялгуугаар хөрвүүлж тольдох нь “Монголын нууц товчоо”-ны үг хэллэг, утгыг улам тодруулахад чухал баримт болох тул буриад монгол аялгуугаар хөрвүүлсэн гэдгээ онцлон дурджээ. Энэ бүтээлийг буриад орчуулга биш буриад хөрвүүлэг гэсний учир нь монгол хэл олон аман аялгуутай нэгдмэл нэг хэл тул орчуулах бус буриад аялгуугаар хөрвүүлж байгаа юм. Харин буриад аялгууг тусдаа хэл гэж үзвэл орчуулах гэж хэлж болох боловч уг чанартаа буриад хэлний үгсийн сангийн бүрдэл, өгүүлэхүйн чанар нь монгол хэл байгаа тул орчуулах гэх нь зохисгүй” гэж доктор, профессор Г.Гантогтох номынхоо оршилд дурджээ.
Тэрбээр: “Монгол ном бичгийн хэл, аман утга зохиолын хэлийг хослуулан бичиж хятад үсгээр галигласан эх бичгээс нь иж бүрэн бүтнээр орчуулж, орчин цагийн монгол бичгийн хэлээр 1917 онд хөрвүүлсэн Цэнд гүнгийн орчуулга, орчин цагийн монгол утга зохиолын хэлээр найруулан орчуулсан Ц.Дамдинсүрэн багшийн уран сайхны орчуулга тэргүүтнийг сайтар шинжиж, ном зүйд дурдсан олон галиг эхүүдийг харьцуулан, Ш.Чоймаа, Д.Цэрэнсодном, Д.Пүрэвдорж, Ж.Лувсандорж нарын тайлбартай хөрвүүлэг, сонгомол эх, өвөрмонголын эрдэмтдийн судалгаа шинжилгээний бүтээл туурвилуудад үндэслэн “Монголын нууц товчоо”-г буриад аялгуугаар хөрвүүлжээ.
Дашрамд дуулгахад, 1952 оны 2 дугаар сарын 21-ний өдөр Албан ёсны цорын ганц хэлээр урду хэлийг сонгосон Пакистаны эрх баригчдын шийдвэрийг эсэргүүцэн, Зүүн Бенгаал буюу өнөөгийн Бангладешийн Дакагийн их сургуулийн оюутан залуусын хийсэн эсэргүүцлийн жагсаалыг хүчээр тараах гэж Пакистаны цагдаа нар галт зэвсэг хэрэглэснээс олон сайхан оюутан залуу эх хэл, бичгийнхээ төлөө амь насаа алдсан юм.
Өдгөө тэр газар тэдний дурсгалд зориулан хөшөө босгосон байдаг. Ийм ч учраас ЮНЕСКО эх хэл, эх бичгийнхээ төлөө тэмцээд амь насаа алдсан Бенгаал залуусын дурсгалд зориулан 2 дугаар сарын 21-ний өдрийг сонгож, хүн төрөлхтний биет бус өвийн энэ чухал бүрэлдэхүүн хэсгийг хадгалж, бэхжүүлэхийн төлөө хэлний олон төрөл, олон хэлний боловсролыг хөхиүлэн дэмжих чиглэлээр олон жилийн туршид идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулсаар байгаа юм. ЮНЕСКО нь эх хэл болон нутгийн уугуул хэлийг хөхиүлэн дэмжиж, тэр дундаа олон хэлтэй орнуудын хэлний бодлогыг дэмждэг билээ.
